پودودرماتیت به معنای التهاب پاها است. این عارضه در خرگوش‌ها با هر سن و جنسیتی نسبتاً شایع است، بنابراین ضروری است که علائم آن را بشناسید و اقدامات پیشگیرانه‌ی لازم برای جلوگیری از آن را به کار بگیرید.
برخلاف گربه‌ها، سگ‌ها و انسان‌ها، خرگوش‌ها در کف پا و مچ پای خود فاقد پد چربی یا ماهیچه‌ی ضخیم هستند. آن‌ها برای محافظت و نرم کردن کف پا، پوست نازکی دارند که با خز بسیار متراکم پوشیده شده است. اگر این خز آسیب ببیند یا از بین برود، فشار بیش از حد بر روی پوست زیرین (بدون وجود لایه محافظتی ضخیم خز) می‌تواند باعث التهاب شود. در صورت عدم مداخله، ادامه فشار و اصطکاک می‌تواند منجر به ایجاد زخم (اولسر) و عفونت شود و همچنین می‌تواند با کاهش جریان خون در ناحیه، سبب نکروز (بافت‌مردگی) شود.
هر عاملی که باعث فشار بیش از حد، ایجاد نیروهایی که باعث لغزش یک لایه بر روی لایهٔ دیگر می‌شود، اصطکاک و رطوبت شود، می‌تواند منجر به ایجاد زخم‌های ناشی از فشار در خرگوش‌ها، به ویژه در کف پاهای آن‌ها، گردد. برخی نژادهای خرگوش، بیشتر مستعد ابتلا به پودودرماتیت هستند؛ مانند نژاد رکس (Rex) با پوشش کوتاه، زیرا خز در کف پای آن‌ها از قبل نازک است، یا خرگوش‌های نژاد غول‌پیکر که وزن و فشار بیشتری بر پاهایشان وارد می‌شود. همچنین، خرگوش‌هایی که عادت دارند با پاهای عقبی خود به زمین ضربه بزنند (رفتار پای کوبیدن)، به دلیل این رفتار در معرض خطر ابتلا به پودودرماتیت قرار دارند.
پودودرماتیت معمولاً به دلیل اینکه اغلب باعث ایجاد زخم‌های سطحی کوچک به عنوان بخشی از روند بیماری می‌شود، پودودرماتیت زخمی‌شونده (Ulcerative Pododermatitis) نیز نامیده می‌شود. زخم پاشنه (Sore Hocks) نیز یک اصطلاح رایج برای این عارضه است، زیرا اغلب باعث التهاب پا و مچ پای خرگوش می‌گردد. اصطلاح Bumblefoot نیز که عموماً برای پرندگان استفاده می‌شود، گاهی در مورد خرگوش‌ها نیز به کار می‌رود.
علائم پودودرماتیت در خرگوش‌ها
هنگامی که خز کف پا و مچ پا از بین برود یا کم تراکم شود، پوست ناحیه قرمز خواهد شد. این وضعیت می‌تواند به زخم‌های باز (اولسر) تبدیل شود و در نهایت زخم‌های باز، عفونی خواهند شد. اگر این وضعیت برای مدت طولانی بدون درمان رها شود، ممکن است پاها دچار خونریزی شوند و خرگوش‌ها بر اثر از دست دادن خون دچار کم‌خونی گردند. عفونت می‌تواند منجر به سپتی‌سمی (Septicemia) شود که در بالین به معنای مسمومیت خون توسط باکتری‌ها (یا پخش شدن باکتری‌ها توسط جریان خون) است. در صورت عدم درمان، این عارضه می‌تواند برای خرگوش کشنده باشد.
در کل، این فرآیند بسیار دردناک است. خرگوش‌هایی که درد می‌کشند، اغلب غذای کمتری می‌خورند، دندان قروچه (براکسیسم) می‌کنند، دفع مدفوع کمتری دارند و ممکن است دچار ایست گوارشی (Gastrointestinal Stasis) شوند. خرگوش‌هایی که درد دارند، اغلب در وضعیت خمیده (قوز کرده) می‌نشینند، چشمان خود را محکم می‌بندند، گونه‌های خود را صاف می‌کنند، گوش‌ها را به سمت عقب و پایین نگه می‌دارند و سبیل‌هایشان به صورت افقی و نزدیک به گونه‌ها قرار می‌گیرد.
علائم اولیه‌ی پودودرماتیت عبارتند از:
- از دست دادن یا نازک شدن خز در کف پا و مچ پا
- قرمزی پوست در کف پا و مچ پا
- تورم پاها
- درد
- زخم‌های (اولسرهای) کم‌عمق یا زخم‌های باز
علائم شدید عبارتند از:
- آبسه‌ها
- ایست گوارشی
- از دست دادن خون و کم‌خونی
- عفونت و سپتی‌سمی (مسمومیت خونی)
- استئومیلیت یا عفونت استخوان
- فرسایش استخوان و رباط‌ها
- پارگی تاندون خم‌کننده سطحی انگشتان (superficial digital flexor tendon) که منجر به اختلال در باز شدن کامل مچ پا و ناتوانی دائمی خرگوش می‌شود.
- مرگ
علل پودودرماتیت در خرگوش‌ها
عوامل زیادی در ایجاد پودودرماتیت در خرگوش‌ها نقش دارند. هر چیزی که منجر به کاهش فعالیت و افزایش فشار یا ضربه (تروما) به پوست پاها شود، می‌تواند باعث زخم پاشنه (Sore Hocks) گردد. وقتی فشار بیش از حد بر پوست نازک پاها وارد می‌شود، بافت ناحیه فشرده شده و به دنبال آن زخم (اولسر)، التهاب و نکروز (بافت‌مردگی) پوست ایجاد می‌شود. این زخم‌ها می‌توانند بدتر شده و باعث خونریزی قابل توجه و کم‌خونی (کاهش گلبول‌های قرمز) در بدن شوند.
موارد پیشرفته‌ی این بیماری می‌تواند باعث جابجایی یا پارگی تاندون خم‌کننده سطحی (superficial flexor tendon) در پا شود. این وضعیت می‌تواند تغییر دائمی در ساختار عقب پا ایجاد کند: انگشتان نمی‌توانند خم شوند و در نتیجه وزن بیشتری روی نوک مچ پا (Hock) وارد می‌شود و ناتوانی دائمی به وجود می‌آید.
هر یک از موارد زیر می‌تواند خرگوش شما را در معرض خطر پودودرماتیت قرار دهد:
- سطوح سخت یا کف‌پوش‌هایی که مانع استراحت طبیعی پاهای عقبی می‌شوند، مانند قفس‌های کف سیمی یا کف‌پوش‌های چوبی سخت.
- چاقی (اضافه‌وزن).
- بارداری.
- کمبود تحرک به دلیل قفس کوچک یا عدم ورزش کافی.
- خرگوش‌های نژاد بزرگ یا غول‌پیکر که وزن و فشار بیشتری بر پاهایشان وارد می‌شود، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
- از بین رفتن خز در کف پاها به دلیل سایش یا کوتاه شدن بیش از حد.
- تغذیه‌ی نامناسب.
- شرایط مرطوب و غیربهداشتی که بیماری را تشدید می‌کنند، مانند آلودگی با ادرار و مدفوع و تمیز نکردن روزانه بستر.
- لنگیدن در هر یک از پاها که منجر به اعمال فشار بیش از حد روی پاهای دیگر می‌شود.
- از دست دادن اندام / فلج (Paralysis) / ضعف حرکتی (Paresis).
- برخی نژادها مانند رکس (Rex) که موهای ظریف و کم‌پشتی دارند و مستعدتر هستند.
- سطوح زبر و ساینده مانند موکت و فرش که می‌تواند اصطکاک (سایش) زیادی روی پوست ایجاد کند.
- دفورمیتی‌های ستون فقرات (ناهنجاری‌های نخاعی).
نحوه‌ی تشخیص پودودرماتیت در خرگوش‌ها توسط دامپزشکان
تشخیص پودودرماتیت معمولاً از طریق سابقه‌ی پزشکی و معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌شود. در موارد مزمن‌تر یا شدیدتر، اغلب برای بررسی دقیق‌تر پیشرفت بیماری، رادیوگرافی (اشعه ایکس) و آزمایش خون تجویز می‌شود.
معاینه‌ی فیزیکی: در این معاینه، اندام‌ها و انگشتان به طور کامل ارزیابی می‌شوند و نحوهٔ راه رفتن و وضعیت قرارگیری بدن (Gait and Stance) خرگوش بررسی می‌شود.
شمارش کامل سلول‌های خونی (Complete Blood Count): این آزمایش سلول‌های قرمز، سلول‌های سفید و پلاکت‌ها را بررسی می‌کند. از این تست‌ها برای ارزیابی کم‌خونی (کاهش گلبول‌های قرمز) و عفونت (با افزایش گلبول‌های سفید) استفاده می‌شود.
شیمی خون (Chemistry): این آزمایش خون برای ارزیابی کلیه، کبد و الکترولیت‌ها انجام می‌شود تا هرگونه بیماری زمینه‌ای که می‌تواند در ایجاد یا تشدید پودودرماتیت نقش داشته باشد، مشخص شود.
اشعه ایکس (X-rays): می‌تواند استئومیلیت (عفونت استخوان‌ها) در پاها را جستجو کند و همچنین ستون فقرات را از نظر هرگونه ناهنجاری ستون فقرات که می‌تواند در ایجاد پودودرماتیت نقش داشته باشد، ارزیابی کند.
کشت و آنتی‌بیوگرام (Culture and Sensitivity): در این آزمایش‌ها، از زخم‌ها یا آبسه‌ها نمونه‌گیری می‌شود و نمونه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. نمونه در یک دیسک کشت رشد داده شده، وجود یا عدم وجود باکتری و عامل عفونت بررسی می‌شود و سپس باکتری در برابر آنتی‌بیوتیک‌های مختلف آزمایش می‌شود تا بهترین آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت مشخص شود.
درمان پودودرماتیت در خرگوش‌ها
بهترین کاری که می‌توانید در خانه برای خرگوش‌های مبتلا به پودودرماتیت انجام دهید، حذف عوامل ایجاد کننده‌ی مشکل است. همیشه در مورد هرگونه تغییری که قصد دارید اعمال کنید با دامپزشک خود مشورت کنید. برخی از گزینه‌های مناسب برای کف‌پوش نرم‌تر عبارتند از:
- تشک‌های یوگای ضخیم
- تشک‌های فومی شانه تخم مرغی (برای بستر)
- تعداد زیادی حوله یا پتوی نرم
- مقدار زیادی بستر کاغذی
- لایه‌ای عمیق از پیت ماس (Peat Moss)
توضیحات تکمیلی درمورد بستر: با اینکه در این مقاله و بعضی متون دیگر، تشک‌های فومی برای بستر خرگوش توصیه می‌شوند اما در عمل اگر خرگوش شما عادت جویدن دارد، بسترهای پلاستیکی اصلا مناسب نیستند چراکه خوردن تکه‌های پلاستیک می‌تواند باعث ایجاد انسداد در دستگاه گوارش شود و خطرناک است. بهتر است از پتوهای نرم که پلاستیکی هم نیستند به عنوان بستر استفاده کنید. (دقت کنید جنس پتو باید طوری باشد که ناخن‌های خرگوش به آن گیر نکند. همچنین بسترهای کاغذی هم مناسبند. برای تهیه‌ی بستر کاغذی، کاغذ سفید یا کاهی را ریز کنید و با ضخامت چند سانتی‌متر، کف بستر را پر کنید. از روزنامه یا هر کاغذ دیگری که جوهر دارد استفاده نکنید چراکه جوهر ممکن است خرگوش را مسموم کند.
خرگوش‌های دارای اضافه‌وزن را به ورزش تشویق کنید. قرار دادن خرگوش در یک محوطه‌ی بازی (Run) روی چمن خشک و تمیز، یک سطح عالی برای بازی خرگوش‌ها است، به شرطی که عاری از خرگوش‌های وحشی باشد و خرگوش شما در برابر کک و پشه محافظت شود.
بستر خرگوش را روزانه عوض کرده و پاهای خرگوش خود را تمیز و خشک نگه دارید. در صورت کنترل درد خرگوش، ورزش روزانه را فراهم کنید.
پودودرماتیت اغلب پیشرونده است و نمی‌توان آن را به طور کامل معکوس کرد، از این رو درمان آن دشوار است. اگر خرگوش شما دچار پودودرماتیت مزمن شدید و دردناک باشد و مدیریت بیماری امکان‌پذیر نباشد، دامپزشک شما ممکن است اتانازی (مرگ آرام) را توصیه کند.
دامپزشک شما ممکن است برای محافظت از پاها، استفاده از بانداژ مایع، پاپوش‌های محافظ یا بانداژهای قابل تعویض را توصیه کند. لطفاً هر گونه بانداژ کثیف شده را فوراً تعویض کنید و توصیه‌های دامپزشک خود را به دقت اجرا نمایید.
دامپزشک شما همچنین ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- آنتی‌بیوتیک‌های سیستمیک در صورتی که زخم عفونی شده باشد.
- پمادهای موضعی مانند عسل مانوکا که می‌تواند برای کاهش التهاب و مبارزه با عفونت استفاده شود.
- مسکن‌ها (Analgesics) برای کنترل درد و کمک به تحرک بیشتر خرگوش.
- در صورت شدید بودن پودودرماتیت، گاهی جراحی برای ایجاد فلپ پوستی جدید جهت پوشاندن زخم‌ها توصیه می‌شود.
بهبود و مدیریت پودودرماتیت در خرگوش‌ها
تحت نظر دامپزشک، برخی از راهکارهای مدیریتی عبارتند از:
- استفاده از بستر ضخیم کاه یا یونجه، و بستر جاذب در مناطقی که خرگوش‌ها بیشتر وقت خود را در آنجا می‌گذرانند.
- حذف کف‌پوش‌های سیمی و بتنی.
- کاهش وزن یا افزایش وزن بر اساس وضعیت بدنی خرگوش.
- استفاده از پاپوش‌های محافظ، در صورت لزوم.
پودودرماتیت همچنین می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:
- سپتی‌سمی (Septicemia): مسمومیت خون توسط باکتری‌ها.
- استئومیلیت (Osteomyelitis): عفونت استخوان زیرین.
- جابجایی تاندون‌ها که باعث ناتوانی دائمی و فلج می‌شود.
- عفونت گوش: خرگوش‌ها برای تمیز کردن گوش‌های خود از پاهای عقبیشان استفاده می‌کنند، بنابراین نظارت و تمیز کردن منظم گوش‌های آن‌ها ضروری است.
پیشگیری از پودودرماتیت در خرگوش‌ها
بهترین راه برای پیشگیری از پودودرماتیت، مراقبت و رژیم غذایی مناسب، جلوگیری از اضافه‌وزن خرگوش، تشویق به ورزش روزانه (ترجیحاً ۴ ساعت در روز)، و نگهداری خرگوش در یک محوطه‌ی بزرگ است. تمیز کردن روزانه‌ی قفس و نگهداری دائمی خرگوش بر روی کف‌پوش نرم ضروری است. معاینات سالانه‌ی دامپزشکی نیز شدیداً توصیه می‌شود.
یک قانون کلی برای اندازه‌گیری ابعاد قفس خرگوش این است که فضایی حداقل چهار برابر اندازهٔ بدن خرگوش فراهم شود. خرگوش شما باید بتواند به راحتی در آن بپرد و بدون برخورد با سقف محوطه، روی پاهای عقب خود بایستد. البته، هرچه بزرگ‌تر باشد، بهتر است! همچنین، اگر می‌توانید یک محوطه ورزشی دائمی با مساحت حدود 2.25 متر مربع (حدود ۲۴ فوت مربع) برای آن‌ها فراهم کنید، قرار دادن تشک‌های یوگای ضخیم یا فرش‌های غیرساینده در داخل آن ایده‌آل است.
منبع: petmd
دیدگاه خود را بنویسید