درماتیت تماسی (Contact dermatitis) در سگ‌ها با یک واکنش پوستی مشخص می‌شود که پس از تماس طولانی‌مدت با یک محرک (آلرژن) ایجاد می‌گردد.
این آلرژن‌ها معمولاً مولکول‌های پروتئینی هستند (از پارچه‌ها، گیاهان یا مواد دیگر) و یک واکنش ایمنی شامل تولید آنتی‌بادی‌ها را آغاز می‌کنند که در نهایت منجر به بروز علائمی مانند خارش، قرمزی، پوسته‌پوسته شدن و جوش‌های چرکی (پوستول) روی پوست می‌شود.
درماتیت تماسی (Contact Dermatitis) در سگ‌ها یک بیماری پوستی نسبتاً غیرشایع است، که دلیل اصلی این امر، وجود لایه‌ی محافظتی است که از طریق پوشش ضخیم و متراکم مو (خز) آن‌ها ایجاد می‌شود. (به عبارتی، موی سگ مانند یک مانع فیزیکی عمل می‌کند و اجازه نمی‌دهد که مواد آلرژی‌زا یا محرک به راحتی به سطح پوست برسند و واکنش ایجاد کنند؛ به همین دلیل، شیوع این بیماری در مقایسه با حیواناتی که موی کمتری دارند، پایین‌تر است).
در نتیجه، بیشتر علائم روی بخش‌هایی از بدن سگ که مو ندارند یا موی کم‌پشت دارند، ایجاد می‌شود، که شامل موارد زیر است:
- پوزه
- اطراف چشم‌ها
- زیر بغل
- نقاط تحت فشار بدن سگ (آرنج‌ها، مچ پا)
- شکم
- کشاله‌ی ران
- کیسه‌ی بیضه
- انتهای بدن
- پنجه‌ها

برخی از شایع‌ترین مواردی که می‌توانند درماتیت تماسی را در سگ‌ها تحریک کنند، عبارتند از:
- گیاهان
- مواد شوینده
- مالچ (پوشش‌های سطحی خاک یا خاک‌پوش)
- فرش و موکت
- پارچه‌ها
- پلاستیک‌ها
- بتن
- داروها
- مواد شیمیایی
- کودها
اگرچه تحریک موضعی پوست در سگ‌ها یک وضعیت اورژانسی پزشکی محسوب نمی‌شود، اما این خطر وجود دارد که زخم‌های باز عفونی شوند، علائم بدتر شوند و سگ شما به دلیل خارش مداوم و وجود خراش به‌طور کلی احساس ناراحتی کند. اگر مشکوک هستید که سگ شما آلرژی‌ پوستی‌ای دارد که باعث درماتیت تماسی شده است، او را نزد دامپزشک ببرید.

علائم درماتیت تماسی در سگ‌ها

علائم درماتیت تماسی اغلب بسته به مدت و زمان تماس با آلرژن ظاهر و محو می‌شوند. علائم رایج عبارتند از:
- پوست قرمز و ملتهب
- ریزش مو
- پوسته‌های سخت، ورقه‌ای و دَلَمه (زخم‌های بسته‌شده)
- تیره شدن پوست
- جوش‌های چرکی یا آکنه
- خارش و خراشیدن

علل درماتیت تماسی در سگ‌ها

درماتیت تماسی توسط یک واکنش آلرژیک ایجاد می‌شود که زمانی رخ می‌دهد که پوست سگ شما با یک آلرژن برخورد می‌کند.
این تماس، یک پاسخ ایمنی موضعی را تحریک می‌کند که در آن، سیستم ایمنی سگ، آلرژن را به‌عنوان یک تهدید شناسایی می‌کند، حتی اگر بی‌ضرر باشد. سیستم ایمنی به‌جای نادیده گرفتن ماده، برای مبارزه با این "مهاجم"، آنتی‌بادی تولید می‌کند. به نوبه خود، این آنتی‌بادی‌ها باعث التهاب و بروز علائم می‌شوند.
برای وقوع این واکنش، حساسیت‌زایی قبلی لازم است. این بدان معنی است که سگ شما به‌طور منظم با آلرژن برخورد داشته است. ایجاد حساسیت معمولاً بین شش ماه تا دو سال طول می‌کشد. پس از وقوع حساسیت، قرار گرفتن در معرض همان آلرژن در دفعات بعدی، یک واکنش آلرژیک را فعال خواهد کرد.
درماتیت تماسی می‌تواند سگ‌هایی از هر نژاد، جنسیت و سنی را درگیر کند، به شرطی که سگ بیشتر از شش ماه سن داشته باشد. سگ‌هایی که از قبل آلرژی دارند، ممکن است عودهای شدیدتر یا مکررتر را تجربه کنند.

نحوهٔ تشخیص درماتیت تماسی توسط دامپزشکان

به‌طور معمول، توزیع ضایعات پوستی در سطوح تماسی مانند صورت، پنجه‌ها، شکم و انتهای بدن اغلب برای ایجاد ظن مبنی بر ابتلای سگ به درماتیت تماسی کافی است.
اگر برای تعیین آلرژن نیاز به آزمایش باشد، رایج‌ترین نوع آن آزمایش پَچ (Patch Testing) است.
این فرآیند معمولاً شامل تراشیدن موهای کناره بدن سگ—معمولاً چند روز قبل از آزمایش—و سپس اِعمال مقادیر کمی از آلرژن‌های مشکوک (مانند مواد گیاهی) مستقیماً روی پوست است. دامپزشک هرگونه واکنش حاصل (با علائمی مانند آنچه در بالا توضیح داده شد) را ظرف چند روز پس از اِعمال، یادداشت می‌کند.

روش‌های جایگزین تشخیص درماتیت تماسی در سگ‌ها

روش جایگزین برای آزمایش پَچ این است که دامپزشک شما ممکن است توصیه کند تا حدود یک هفته از قرار گرفتن در معرض آلرژن مشکوک خودداری کنید و سپس آن را دوباره "در معرض آزمایش" (rechallenge) قرار دهید.
در طول مرحله‌ی آزمایش مجدد، سگ شما دوباره در تماس با آلرژن مشکوک قرار می‌گیرد تا مشاهده شود آیا واکنشی را تحریک می‌کند یا خیر.
از آنجایی که سگ‌های مبتلا به سایر انواع بیماری‌های پوستی معمولاً علائم مشابهی دارند، دامپزشک شما ممکن است آزمایش‌های اضافی زیر را توصیه کند:
- تراشیدن پوست (Skin scraping)
- آزمایش قارچی (از جمله معاینه با لامپ وود، کشت قارچی یا PCR قارچی) برای بررسی شواهد عفونت‌های باکتریایی یا قارچی، انگل (مایت) یا قارچ پوستی (رینگ‌وُرم).
- ممکن است برای رد کردن بیماری‌های جدی‌تر پوستی مانند پِمفیگوس یا سرطان، بیوپسی (نمونه‌برداری) نیاز باشد.
در موارد پیچیده یا مزمن، ممکن است نیاز به مشورت با یک متخصص پوست دامپزشکی باشد.

درمان درماتیت تماسی در سگ‌ها

برای سگ‌هایی که علائم فعال دارند، دامپزشک شما ممکن است داروهایی را برای کمک به کنترل خارش تجویز کند.
زنرلیا (Zenrelia): که در اواخر سال ۲۰۲۴ معرفی شد، یک داروی تجویزی است که برای کنترل خارش با یک قرص روزانه تولید شده است. این دارو تسکین سریع ایجاد می‌کند و می‌توان آن را تا زمانی که سگ شما علائم دارد، استفاده کرد.
بسته به وضعیت سگ شما، دامپزشک ممکن است داروهای تجویزی دیگری مانند آپوکل (Apoquel) یا سایتوپوینت (Cytopoint) را توصیه کند.
اگر عفونت ثانویه‌ی باکتریایی یا قارچی وجود داشته باشد، درمان معمولاً شامل داروهای آنتی‌بیوتیک یا ضدقارچ است.
اغلب، داروهای آنتی‌بیوتیکی مانند سفالکسین (cephalexin)، سیمپلیف (Simplicef) یا کلاواموکس (Clavamox) در کنار داروهای ضدقارچی مانند فلوکونازول (fluconazole) یا میکونازول (miconazole) استفاده می‌شوند.
درمان‌های موضعی—از جمله پمادها، شامپوها و نرم‌کننده‌های حاوی خواص ضدباکتری، ضدقارچ و/یا استروئیدی—نیز ممکن است تجویز شوند.
سگ خود را تحت نظر دامپزشک حمام دهید. این کار می‌تواند علائم سگ شما را کاهش داده و باعث شود راحت‌تر باشد و خارش کمتری احساس کند.
دامپزشک شما ممکن است استفاده از شامپوهای دارویی یا ضدحساسیت (هیپوآلرژنیک) را نیز توصیه کند.
همچنین ممکن است محصولاتی حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ را توصیه کنند که از پوست و پوشش سالم حمایت می‌کنند.
علاوه بر این، رژیم‌های غذایی تخصصی طراحی‌شده برای تقویت سد پوستی، تسکین و تغذیه پوست سگ و حمایت از سیستم ایمنی آن—مانند Hill’s Derm Complete—می‌توانند مفید باشند.
با دامپزشک خود مشورت کنید تا با در نظر گرفتن نیازهای پزشکی و تغذیه‌ای منحصر به فرد سگتان، بهترین محصولات موضعی، مکمل‌ها و رژیم غذایی را برای او تعیین کنید.

بهبودی و مدیریت درماتیت تماسی در سگ‌ها

پیش‌آگهی برای سگ‌هایی که از درماتیت تماسی رنج می‌برند، در صورتی که آلرژن شناسایی و از آن دوری شود، اغلب خوب است.
در برخی موارد، ممکن است سگ‌ها برای کاهش حساسیت خود، نیاز به مصرف مادام‌العمر داروهایی مانند پنتوکسی‌فیلین (pentoxifylline) یا سیکلوسپورین (cyclosporine) داشته باشند.

پیشگیری از درماتیت تماسی در سگ‌ها

درمان درماتیت تماسی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. پیشگیری بهترین راه برای کمک به سگ شما جهت اجتناب از علائم ناراحت‌کننده است.
اجتناب از تماس با آلرژن در هر صورت ممکن، کلیدی است، که ممکن است شامل اقداماتی مانند:
- جمع کردن موکت‌ها یا فرش‌ها
- حذف گیاهان و علف‌های هرز
- استفاده از فیلترهای HEPA (برای تصفیه هوا)
- تعویض ظرف آب یا غذای سگ
- روش‌های ایجاد سد مانند قلاده‌های الیزابتی یا تی‌شرت‌ها و همچنین حمام کردن مکرر با یا بدون استفاده از شامپوها و نرم‌کننده‌های باقی‌مانده بر روی پوست—می‌تواند مفید باشد.

پرسش‌های متداول درماتیت تماسی در سگ‌ها

درماتیت تماسی در سگ‌ها چقدر طول می‌کشد؟
علائم معمولاً ظرف ۲۴ تا ۴۸ ساعت پس از تماس ظاهر می‌شوند و در صورت اجتناب از محرک، می‌توانند طی حدود ۷ تا ۱۰ روز برطرف شوند.

آیا می‌توان درماتیت تماسی سگ را در خانه درمان کرد؟
درماتیت تماسی را می‌توان در خانه مدیریت کرد، اما به دلیل سطح درگیری پوست و خارش شدید، سگ شما ممکن است به داروهای تجویزی قوی نیاز داشته باشد.
گاهی اوقات، اگر علائم خفیف باشند، صرفاً با حمام دادن سگ با شامپوی ضدحساسیت برای از بین بردن آلرژن مسبب، می‌توان وضعیت او را به طور قابل توجهی بهبود بخشید.

منبع: petmd