توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis)  بیماری است که توسط انگل تک یاخته ای به نام توکسوپلاسما گوندیآی (Toxoplasma gondii) ایجاد می شود.این بیماری در سال 1908 شناخته شد. بسیاری از موجودات خونگرم از جمله حیوانات خانگی، دام ها، پرندگان و انسان می توانند توسط این تک یاخته آلوده شوند.

تقریبا 11% افراد بین 49-6 سال در ایالات متحده آمریکا دارای آنتی بادی علیه توکسوپلاسما می باشند و این بدین معناست که یکبار به این انگل آلوده شده اند. اگرچه آلودگی به این انگل معمول میباشد ولی بروز بالینی بیماری بسیار نادر است.
علائم بیماری شبیه به یک سرماخوردگی خفیف و شامل تب، درد خفیف و بزرگ شدن گره های لنفاوی برای مدت بسیار کوتاه می باشد.
چگونه افراد به توکسوپلاسما آلوده می شوند؟

سه راه برای انتقال این انگل وجود دارد:

1_ استفاده از گوشت خام یا نیمه خام و شیر غیر پاستوریزه حیوان آلوده

2_ خوردن اووسیست های (oocyct)  عفونی موجود در طبیعت برای مثال آب و خاک آلوده به مدفوع گربه.

3_ انتقال مستقیم به جنین در مادران بارداری که برای اولین بار به توکسوپلاسما مبتلا شده اند.

استفاده از گوشت خام و نیمه پخته مهمترین و معمول ترین راه انتقال بیماری می باشد. کیست های توکسوپلاسما در گوشت گوسفند، بز و خوک می تواند وجود داشته باشد و به میزان کمتری در گوشت مرغ و گاو دیده میشوند. همچنین در شیر غیر پاستوریزه نیز یافت میشود. کیست های توکسوپلاسمای موجود در گوشت با حرارت کافی در حین پخت از بین میروند.

درحالی که کیست ها در گوشت بسیاری از حیوانات خونگرم وجود دارد ولی میزبان نهایی این انگل گربه می باشد و این بدین معناست که گربه ها تنها حیواناتی هستند که ممکن است اووسیست عفونی را از طریق مدفوع دفع کنند. این اووسیست ها می بایست حداقل 24 ساعت را در محیط آزاد سپری کنند تا توانایی بیماری زایی را بدست آورند. اووسیست ها بسیار مقاوم بوده و می توانند ماه ها یا سال ها در طبیعت باقی بمانند. حتی اووسیست ها در مقابل یخ زدگی یا گرمای شدید نیز مقاوم هستند و می توانند توسط باد و آب در مسافت های طولانی جابجا شوند.
خطرات توکسوپلاسموز برای انسان چیست؟

در دو گروه از افراد جامعه احتمال بیماری وجود دارد:

الف) افرادی که مبتلا به بیماری های تضعیف کننده سیستم ایمنی هستند. در این گروه معمولا افرادی قرار دارند که مبتلا به ویروس HIV هستند. در این افراد به دلیل رشد زیاد انگل در بدن و عدم توانایی سیستم ایمنی در متوقف ساختن آن، علائم بالینی ظاهر می شود که میتوان به علائم عصبی شدید، تشنج، فلجی، کما و مرگ حتی با وجود اقدام به درمان، اشاره کرد.

ب) مادرانی که در طول بارداری برای اولین بار توسط توکسوپلاسما گوندیای آلوده می شوند میتوانند عفونت را به جنین منتقل کنند. اکثریت نوزادان در حین تولد نشانه های بالینی را نشان نمی دهند و به مرور زمان این علائم شکل میگیرد. کودکانی که به صورت مادرزادی به این انگل آلوده شده اند دارای علائمی از جمله نابینایی، ناتوانی های ذهنی، ناشنوایی و در موارد شدید مرگ می باشند.

خانم ها می توانند قبل از بارداری از تست های سرولوژیک موجود برای ردیابی توکسوپلاسما استفاده نمایند. احتمال انتقال انگل به جنین و بیماری نوزاد در خانم هایی که قبل از بارداری با این انگل آلوده شده اند و دارای آنتی بادی در مقابل آن هستند وجود ندارد.

چگونه گربه به توکسوپلاسما آلوده می شود؟

شایع ترین راه آلوده شدن شکار و خوردن موش، پرنده یا حیوانات کوچک آلوده میباشد. در گربه هایی که در داخل خانه نگهداری میشوند شایع ترین راه، خوردن گوشت خام میباشد. زمانی که گربه از گوشت خام آلوده استفاده کند آلوده میشود و می تواند اووسیست ها را دفع کند. دفع اووسیست میتواند تا دو هفته به طول بیانجامد. معمولا بعد از یکبار آلوده شدن، در آلودگی های بعدی دفع اووسیست وجود ندارد.

اووسیست های موجود در مدفوع گربه پس از دفع باید به طور میانگین دو روز را در محیط خارج از بدن حیوان بگذرانند تا عفونی شوند. از آنجایی که اغلب گربه ها دائما بدن خود را پاک می کنند، باقی ماندن مدفوع بر روی مو ها برای مدت کافی به منظور عفونی شدن اووسیست ها غیر محتمل است، در نتیجه نوازش و لمس گربه نمیتواند باعث بیماری در انسان شود.

آیا گربه بیمار می شود؟

اکثر گربه های بالغ آلوده سالم اند و نشانه ای از بیماری را نشان نمی دهند ولی در برخی از گربه ها می تواند باعث ایجاد پنومونی، آسیب های کبدی و … شود. نشانه های بیماری شامل بی حالی، بی اشتهایی، سرفه، اسهال، زردی، کوری، تغییر رفتار و مشکلات عصبی است. علت بیمار شدن برخی از گربه ها و عدم بیمار شدن برخی دیگر ناشناخته است ولی می توان بیماری های تضعیف کننده سیستم ایمنی گربه مانند FIV و FeLV را در تظاهر بیماری دخیل دانست.

در حال حاضر در کشور ما واکسنی به منظور پیشگیری از توکسوپلاسما وجود ندارد ولی در صورت تشخیص سریع قابل درمان است.

چگونه می توان پیشگیری کرد؟

ظرف مدفوع گربه را روزانه قبل از آنکه اووسیست ها عفونی شوند، تمیز کنید. خانم های باردار یا افرادی که ضعف ایمنی دارند، ظرف گربه را تمییز نکنند یا برای انجام این کار از دستکش پلاستیکی استفاده نمایند.

سبزیجات را کامل بشویید، آب چاه، رودخانه و … را قبل از استفاده بجوشانید.

دست های خود را پس از کار کردن با خاک، پاک کردن گوشت، سبزیجات و فرآورده های لبنی غیر پاستوریزه با آب و صابون بشویید و از خوردن محصولات لبنی غیر پاستوریزه خودداری کنید. (آموزش نحوه صحیح شستن دست ها)

محل پاک کردن گوشت، چاقو و … را پس از اتمام کار کاملا شسته و ضدعفونی کنید.

حیواناتتان را عقیم کرده و در داخل منزل نگهداری کنید و به آنها اجازه شکار موش و پرنده و … را ندهید.

گربه را فقط با غذاهای آماده مخصوص گربه و یا گوشت پخته تغذیه نمایید.

منبع: asreelm.com